Wanneer krijgen we een digitWanneer krijgen we een digitale Euro (CBDC)? Terwijl wereldwijd nog dagelijks keihard wordt gevochten om het corona-virus onder controle te krijgen, speelt er op de achtergrond een andere, ‘koude oorlog’, namelijk die van de toekomst van ons geld; de zogenaamde Central Bank Digital Currencies (CBDC). Digitaal bankgeld is niks nieuws; wereldwijd is nog maar 8% van het gebruikte geld cash en de rest digitaal en in sommige Europese landen is dat zelfs minder dan 1%. Het grote verschil met CBDCs, is dat het geld wordt beheerd door een overheid en niet een commerciële bank. De revolutie rondom cryptovaluta en de onderliggende blockchain technologie heeft deze discussie op gang gebracht, maar is het afgelopen jaar in een grote sneltreinvaart gekomen door Facebook’s Diem (voorheen Libra) project en de aankondiging dat China in een vergevorderd stadium is met de ontwikkeling van een eigen CBDC. Wat is een CBDC, waarvoor worden ze gebruikt en wat kunnen verwachten? In deze blog vind je alle informatie

Het gaat volgens experts de grootste verandering in het wereldwijde financiële systeem worden, na Bretton Woods. Waar in de beginjaren van Bitcoin en blockchain de technologie nog werd weggewuifd als ‘crimineel’ en ‘onnodig’, is de afgelopen jaren de discussie helemaal omgeslagen en zijn inmiddels de meeste landen en economische regio’s, begonnen met de ontwikkeling van een eigen digitale munt. Volgens onderzoek van de ‘bank der banken’, de Bank of International Settlements (BIS), zijn inmiddels tientallen centrale banken hiermee bezig, die 80% van de wereldbevolking en 90% van de economische activiteit wereldwijd vertegenwoordigen en zal in de komende 3 jaar 20% van de wereldbevolking toegang hiertoe hebben.

“The euro belongs to Europeans and we are its guardian. We should be prepared to issue a digital euro, should the need arise.” Christine Lagarde, President of the ECB

Naast de aankondigingen van Facebook en China rondom haar eigen digitale munten, heeft corona de discussie nog een extra zetje gegeven, volgens de Europese Centrale Bank (ECB). Maar het is niet alleen de druk van andere overheden, technologie bedrijven en sterke afname van het gebruik van cash geld; volgens De Nederlandse Bank kan er ook heel goed monetair beleid mee worden doorgevoerd, zoals hervormingen rondom de schulden en een mogelijk basisinkomen. Volgens de Russische Centrale bank is hun digitale roebel vooral bedoeld om de macht over het geld weer terug te leggen bij de burger en de Chinese Centrale Bank heeft aangegeven dat het geen concurrent gaat worden van bestaande betaalapps.

De belangrijkste reden voor veel centrale banken, om een eigen CBDC te ontwikkelen, blijven de risico’s die commerciële banken, zoals ING en de Rabobank nemen. Volgens een recent rapport van de Wetenschappelijke Raad van de Regering, is 10 jaar na de kredietcrisis, het commerciële bankwezen nog steeds kwetsbaar voor grote klappen. Vooral met het oog op de gevolgen van corona en de risico’s die de banken nog steeds nemen, willen centrale banken meer controle op de geldstromen. Nu het cashgeld, wat zij zelf beheren, sterk afneemt en de invloed van techbedrijven op de financiele sector sterk toeneemt, is het opzetten van een eigen digitale munt daarin een logische stap.

Hoe een digitale Euro er uit kan komen te zien, wordt mooi zichtbaar door de eerste CBDC die recent werd gelanceerd op de Bahama’s, de Sand Dollar en de vele openbare experimenten met Chinese CBDC, de DCEP. Er wordt door veel experts koortsachtig gekeken naar de experimenten in China, die naar verluid de munt tijdens de Olympische Winterspelen van 2022, die in het land gehouden worden, wereldwijd zal introduceren. Het land maakte de eerste bankbiljetten in onze wereldwijde geschiedenis en ziet inmiddels 90% van alle betalingen via de populaire apps WeChat en Alipay gaan, qua grootte evenveel geld als dat er wereldwijd met de Visa en Mastercard creditcards wereldwijd wordt afgerekend.

De totalitaristische staat

Het is volgens de overheid niet alleen een reactie op Libra, maar vooral bedoeld om allerlei lagen in betalingen weg te halen en daarmee corruptie te voorkomen, beter armoede te bestrijden en volgens veel experts ook om veel strakker te controleren waar het geld naar toe gaat. Dit is ook gelijk de grootste angst van inwoners van Europa, blijkt uit een recent onderzoek van de ECB. De Chinese overheid gaat al heel ver met de controle op haar burgers, door de meer dan 100 miljoen camera’s die in het land hangen, het ‘social credit’ systeem en de ontelbare algoritmen die automatisch bepalen op big data of je een crimineel bent of niet.

Als het met deze informatie en macht over het geld, ook nog eens kan bepalen (door dit te programmeren in de code) of en waar burgers het geld aan mogen besteden, dan ontneem je een significant groot gedeelte van de vrijheid weg. Stel je voor, dat een overheid programmeert dat je wel geld aan huur en gezond eten mag spenderen, maar niet aan fast-food, sigaretten of porno. Of nog erger; omdat algoritmes denken dat jij je bezighoud met criminele activiteiten, je digitale portemonnee helemaal wordt geblokkeerd. Door het ‘social credit’ systeem, mogen nu al 23 miljoen Chinezen het land niet meer uitreizen, omdat hun score te laag is.

Helikoptergeld

Ook al zijn de meeste Chinezen nog niet zo enthousiast over de Chinese DCEP, de overheid wist op een heel slimme manier haar burgers zo ver te krijgen om een digitale wallet aan te maken. Iedereen die namelijk een wallet had geinstalleerd op zijn telefoon, kreeg hierop de digitale munt gestort. ‘Gratis geld voor iedereen’, zou historicus Rutger Bregman zeggen. De adoptie van deze munt kan dan ook wel eens heel snel gaan. Afrikaanse landen worden al voorbereid op het gebruik van de munt in de handel die zij voeren met China en de nieuwste modellen telefoons van Huawei bevatten al een DCEP-app. Zakenbank Goldman Sachs verwacht dat de DCEP over 10 jaar door minstens 1 miljard gebruikers zal worden gebruikt en een kleine 20% van alle betalingen in China zal faciliteren.

“We need to make sure that our currency is fit for the future. Inaction is not an option.” Fabio Panetta, bestuurslid Europese Centrale Bank

Achter de schermen wordt er in Europa ook al hard gewerkt aan een eigen ‘digitale Euro’. Europese ministers van financien, zoals de Duitse Olaf Scholtz, hebben er op aangedrongen om alles op alles te zetten, om zo snel mogelijk een ‘antwoord’ te hebben op de Chinese plannen. Verschillende Europese landen zijn zelf ook al aan het experimenteren, zoals in ItaliëOekraïne en Nederland zegt zelfs een voortrekkersrol hierin te willen spelen. De Europese Centrale bank heeft in een recent rapport aangegeven pas in de zomer van dit jaar, definitief te beslissen of het een eigen digitale Euro wil gaan uitgeven en haar president, Christine Lagarde, gaf recent aan dat áls de ECB hiertoe besluit, het nog zeker tot 2025 zal duren voordat deze er ook daadwerkelijk is.

“Hopelijk ziet Europa dit als een wake-up call” – Wim Boonstra, econoom Rabobank 

Het Amerikaanse Kodak momentje

 Ook aan de andere kant van de oceaan, woed een felle discussie over een digitale Dollar. Het hoofd van de Amerikaanse bank heeft hier de discussie opgelaaid met de uitspraak “we do think it is more important to get it right than to be first and getting it right”. Experts wijzen echter op het ‘first mover advantage’ wat China gaat hebben op het wereldwijde financiële toneel, met alle gevolgen van dien. De Chinese overheid heeft al wel aangegeven graag samen te werken met andere centrale banken wereldwijd, maar met de eerder genoemde, verregaande functionaliteiten die de DCEP zal hebben, wordt hier wereldwijd vooral angstig in plaats van enthousiast naar gekeken.

Er zijn nog heel veel haken en ogen, waaraan moet worden gewerkt, voordat dergelijke munten op het wereldtoneel kunnen verschijnen, in mijn optiek. Hoe centraler de macht over een dergelijke munt, hoe makkelijker te hacken. Maar ook de informele economie, waar 60% van alle banen wereldwijd in fungeren en in de knel komen met overheids gereguleerd geld. Ook zet het Internationaal Monetair Fonds nog steeds vraagtekens bij de monetaire stabiliteit, die kan worden aangetast door het uitgeven van eigen munten door centrale banken. De snelheid waarmee de ontwikkelingen momenteel gaan op het wereldtoneel zijn enerzijds fascinerend, maar ook beangstigend, als je de verwachte gevolgen van machtsverschuivingen ziet. Het komende jaar gaat dan ook een zeer interessant en belangrijk jaar worden voor het wereldwijde financiële systeem.